Een strategische alliantie is geen rechtssvorm, maar een verzamelnaam voor vele vormen van samenwerkingsverbanden. Deze samenwerkingverbanden lopen uit van joint ventures tot contracten en zijn van horizontaal tot verticaal ingericht. Zo als gesteld is de strategische alliantie derhalve geen ondernemingsvorm op zich, maar een samenwerkingsverband. Wel is er de mogelijkheid om bijvoorbeeld een joint venture op te richten en een ondernemingsvorm als BV of Coöperatie te hanteren. Hierbij starten twee of meer gelijkwaardige bedrijven een gezamenlijke dochteronderneming, waarbij er een ondernemingsvorm gekozen dient te worden om de juridische structuur van de organisatie vorm te geven.
Definitie van de strategische alliantie
Er kunnen meerdere definities van een strategische alliantie worden geformuleerd:
“Een strategische alliantie is een projectoverstijgend samenwerkingsverband, met de intentie om de product, markt en competentie combinaties van de deelnemende partijen te veranderen. De organisaties delen opbrengsten en risico’s. En creëren bewust een mate van wederzijdse afhankelijkheid en exclusiviteit, maar behouden hun zelfstandigheid. In handelen en opstellen jegens elkaar gelden impliciete regels van vertrouwen en gelijkwaardigheid.”
en:
“Vrijwillige, evolutionaire en flexibele samenwerkingsvormen, tussen twee of meer organisaties. Om zowel gezamenlijke als individuele doelstellingen te verwezenlijken, waarbij producten, diensten en technologieën worden uitgewisseld, gedeeld en ontwikkeld. En daarbij blijven de organisaties zelfstandig met behoud van de eigen identiteit.”
Er zijn een aantal aspecten die duidelijk in de definities naar voren komen.
Het eerste aspect betreft een langdurige samenwerking met een bepaald doel en een gezamenlijke toekomstvisie. Het tweede betreft een verschil tussen de ondernemingen aangaande kennis, vaardigheden en vermogen, waarbij de ondernemingen complementair zijn om een hoger doel te na te streven. Het derde punt betreft de wijze waarop winst, verlies en risico’s gedeeld worden. Het laatste punt betreft de economische samenwerking, maar ook ook het zelfstandig functioneren naast het samenwerkingsverband. Kritische bij de strategische alliantie is dat de partners een samenwerkingsovereenkomst aangaan, waarbij de focus ligt op het gezamenlijke belang in plaats van het individuele belang.
Vormen van strategische allianties
Er kan onderscheid worden gemaakt tussen de participatieve allianties als de joint venture en contractuele allianties als contracten/overeenkomsten. Daarnaast kan er onderscheid wordt gemaakt tussen horizontale allianties en verticale allianties. Deze vormen worden onderstaand uiteengezet.
Contractuele allianties
Hierbij gaat het om contracten die worden gesloten om gezamenlijk een bepaald project, binnen een bepaald tijdsbestek, tot een goed einde te brengen en daarbij het risico, winst of verlies te delen. Dit betkent dus dat er bepaalde tijdelijkheid in deze vorm van allianties zit. Als het project is afgerond stopt de samenwerking of er wordt een nieuw contract aangegaan. Bij een joint venture is verdere integratie van twee of meer organisaties vereist.
Participatieve allianties
Hierbij gaat het om een joint venture, wat een geformaliseerde alliantie betreft tussen 2 of meer organisaties waarbij een nieuwe juridische entiteit wordt gecreëerd. Het eigendom van de joint venture wordt verdeeld onder de partners. De eigen identiteit van de organisaties blijft hiermee behouden. Fusies en overnames worden hierbij niet meegenomen, omdat de eigen identiteit hierbij verloren gaat.
Horizontale en verticale allianties.
Bij horizontale allianties gaat het om samenwerkingsverbanden tussen concurrenten. Horizontaal geeft duidt aan dat partijen op één zelfde lijn zitten in de bedrijfskolom in een bepaalde branche. Verticale allianties zijn samenwerkingsverbanden tussen spelers in de keten, dus tussen leveranciers, producenten, ontwerpers, verkoop etc. Verticaal duidt meerdere partijen in verschillende fases van de bedrijfskolom in een bepaalde branche aan.
Doel van de strategische alliantie
Bij het aangaan van strategische allianties kunnen twee soorten motieven worden onderscheiden, namelijk een defensief of een offensief motief. Defensief betekent dat de organisatie als doel heeft de huidige positie van de onderneming te handhaven en de continuïteit van de onderneming veilig te stellen. Offensief betekent het betreden van nieuwe markten en nieuwe producten of diensten te ontwikkelen. Het doel van de strategische alliantie, of dit nou een contractuele samenwerking, joint venture of overname betreft, is dus om voordeel te behalen voor de eigen onderneming. Het voordeel is te verdelen in 4 aspecten. Het eerste aspect is dat door de samenwerking tussen concurrenten het aantal concurrenten in de markt reduceert. Het tweede is een spreiding van kennis en competenties over de betrokken organisaties. Het derde is mogelijke toetreding tot nieuwe markten en het vierde is vermindering van de risico’s voor individuele organisaties.
De toegevoegde waarde strategische alliantie
De toegevoegde waarde van een strategische alliantie ontstaat door de synergie waar alle betrokken bedrijven van profiteren en die niet door de bedrijven individueel gerealiseerd kunnen worden. Één van de meest vergaande vormen van een strategische alliantie is de joint venture, waarbij twee of meer bedrijven een verre integratie bewerkstelligen en samen een nieuw bedrijf opzetten. Dit leidt vaak tot nieuwe producten en product-marktcombinatie’s die zelfstandig nooit gerealiseerd hadden kunnen worden. De toegevoegde waarde van de strategische alliantie is feitelijk dat partners samen lusten en lasten delen en in staat worden gesteld bedrijfskosten te reduceren.
Gefaseerd toewerken naar een strategische alliantie
Om op een verantwoorde wijze een strategische alliantie te realiseren zijn de volgende 4 kritische fases opgesteld. De eerste fase is strategische analyse, inhoudende dat organisaties bekijken op welke vlakken samenwerking nuttig is en op welke vlakken hier voordeel uit valt te halen. Er wordt een kosten-baten analyse uitgevoerd voor de activiteiten die mogelijk een toegevoegde waarde kunnen leveren. De tweede fase is de partnerselectie: potentiële partners worden geïdentificeerd en geëvalueerd. De partnerselectie hangt af van de overeenstemming in doelstellingen en overtuigingen. Ook de cultuur binnen beide bedrijven en het draagvlak binnen het management is hierbij van belang. Dit is een zeer belangrijke fase, omdat dit punt een essentiële factor is om de alliantie succesvol te maken. Betrokkenheid, bekwaamheid, vertrouwen en verenigbaarheid zijn tevens kritische aspecten bij het aangaan van een strategische alliantie en deze tot een succes te maken. Daarnaast dienen organisaties helder te communiceren en transparant te zijn, zodat volledige inzage ontstaat in de bedrijfsvoering binnen het samenwerkingsverband. De derde fase is de taakverdeling: dit betekent dat de partners contractueel vastleggen wat elke partij bijdraagt aan de alliantie en hoe de winst, verlies en zeggenschap verdeeld worden. De laatste fase is de implementatie: hierin wordt de alliantie gerealiseerd en de contractuele afspraken nageleefd. Het belangrijkste aspect in deze fase is het in stand houden van de persoonlijke relaties met de partners.
Recapitulatie van succesfactoren
- Net als in de coöperatie is binnen de alliantie de belangrijkste succesfactor wederzijds vertrouwen. De betrokken partijen moeten overtuigd zijn van het nut van de alliantie en de medewerking van andere partijen in de alliantie. Hierbij zijn openheid en transparantie naar de andere partijen toe zeer kritisch
- Er moet sprake zijn van strategische impact, ofwel moet het duidelijk voordeel opleveren voor de betrokken partijen.
- De partners dienen complementair te zijn aan elkaar. Niet alleen op basis van producten en kennis, maar ook als het gaat om cultuur en structuur.
- Het dient te gaan om een samenwerking op de lange termijn en er dient dan ook gewerkt worden aan een goede verstandhouding tussen de partners.
- De risico’s en eventuele winsten/verliezen worden met elkaar gedeeld. Een alliantie bestaat uit geven en nemen.
De voordelen van een strategische alliantie
- Transformatie: kernactiviteiten verbeteren door toegang tot nieuwe technologieën, vaardigheden en inzichten van andere organisaties.
- Flexibiliteit: door de snel veranderende omgeving zijn allianties ideaal om snel ergens op te reageren en zich aan te passen aan die omgeving.
- Concurrentiepositie: door het aangaan van een alliantie kan de concurrentiepositie van een organisatie aanzienlijk verbetert worden.
- Kostenreductie: door het delen van kosten met partners
- Risicoverdeling: het risico van projecten wordt verdeeld over meerdere partners
De nadelen van een strategische alliantie
- Afhankelijk van andere organisaties. Iedereen dient het gezamenlijke doel na te streven en wederzijds vertrouwen op te bouwen. Hier gaat het regelmatig mis binnen allianties.
- De eigen organisatie wordt blootgesteld aan de andere organisaties.
- Mogelijk verlies van autonomie, omzet en klanten.
- Het neemt veel tijd in beslag om relaties met de andere partijen op te bouwen
