Traditionele vergader- en overlegstructuren zoals presentaties, open discussies en brainstormsessies zijn wijdverspreid binnen organisaties, maar leiden niet altijd tot inclusieve besluitvorming of creatieve oplossingen. In reactie op deze beperkingen ontwikkelden Henri Lipmanowicz en Keith McCandless het concept van Liberating Structures (LS) – een set van eenvoudige, herhaalbare interventies die de participatie en betrokkenheid van alle deelnemers maximaliseren.
Conceptuele grondslag van Liberating Structures
Liberating Structures zijn geïnspireerd op inzichten uit systeemdenken, complexiteitswetenschap en participatief ontwerp. Ze stellen groepen in staat om effectiever te communiceren, te co-creëren en problemen op te lossen (Lipmanowicz & McCandless, 2013). In tegenstelling tot traditionele overlegvormen, waar vaak slechts enkele stemmen domineren, zorgen Liberating Structures ervoor dat iedere deelnemer actief betrokken wordt – ongeacht positie, hiërarchie of expertise.
Zoekt u verdieping op dit onderwerp? Bekijk ons opleidingsaanbod!
Utrecht Business School is de business school voor management executives en business leaders in Nederland. Wij leiden onze deelnemers op tot zwaardere professionals en bereiden ze, middels post-initieel onderwijs en certificering, voor op een volgende carrièrestap. Lees meer →
Elke structuur is opgebouwd rond vijf ontwerpprincipes:
- Een duidelijke uitnodigende vraag;
- Groepsopbouw die samenwerking stimuleert;
- Een fysieke ruimte die dialoog vergemakkelijkt;
- Tijdsindeling in gestructureerde stappen;
- Benodigde materialen en ondersteuning.
Voorbeelden van werkvormen
Liberating Structures omvatten meer dan 30 werkvormen. Onderstaabd worden enkele kernstructuren toegelicht die vaak worden toegepast in organisatiecontexten:
- 1-2-4-All: Deze structuur bevordert inclusieve besluitvorming. Deelnemers denken eerst individueel na (1 minuut), delen hun ideeën in duo’s (2), daarna in viertallen (4), en brengen vervolgens inzichten plenair in (All). Dit zorgt voor diepgang én breed draagvlak.
- Troika Consulting: In groepjes van drie neemt telkens één persoon de rol van ‘klant’ met een vraagstuk. De andere twee fungeren als adviseurs. Het reflectieve en oplossingsgerichte karakter van deze structuur stimuleert wederzijdse hulp en inzichten.
- Appreciative Interview: Gebaseerd op Appreciative Inquiry. Deelnemers interviewen elkaar over positieve ervaringen rond een thema, wat leidt tot het identificeren van krachtbronnen en werkende elementen in plaats van problemen.
- What, So What, Now What?: Een driedelige reflectiestructuur die groepen helpt om waarnemingen, betekenis en acties te onderscheiden. Deze methode is bijzonder effectief in evaluaties of na crisissituaties.
Deze structuren worden vaak gecombineerd in werkprocessen of workshops, afhankelijk van het doel en de groepsgrootte (Koivisto et al., 2021).
Toepassingsgebieden
Liberating Structures vinden hun toepassing in uiteenlopende domeinen:
- Organisatieontwikkeling: Bevorderen van wendbaarheid en innovatie.
- Onderwijs en training: Actieve participatie van studenten stimuleren.
- Agile- en Scrumpraktijken: Integratie in retrospectives, sprintplanningen en team alignment.
- Beleid en governance: Inclusieve beleidsvorming en draagvlakontwikkeling.
- Gezondheidszorg en non-profit: Cliëntgerichte reflectie en teamleren.
De kracht van LS is gelegen in de aanpasbaarheid aan de context zonder verlies van structuur of doelgerichtheid (van Dierendonck et al., 2020).
Resultaat Liberating Structures
Onderzoek en praktijkervaringen tonen aan dat Liberating Structures bijdragen aan:
- Verbeterde communicatie en samenwerking (Holman et al., 2007)
- Grotere betrokkenheid bij besluitvorming
- Hogere tevredenheid onder deelnemers
- Innovatie en creativiteit, mede dankzij de systematische doorbreking van hiërarchische patronen.
Daarbij sluit het gebruik van LS aan bij theorieën inzake complexe adaptieve systemen, waarbij wendbaarheid en inclusieve intelligentie noodzakelijk zijn om effectief te functioneren in snel veranderende omgevingen (Snowden & Boone, 2007).
Welke kanttekeningen kunnen worden geplaatst bij Liberating Structures?
Ondanks de brede toepasbaarheid zijn er enkele kanttekeningen te plaatsen:
- Facilitatorschap vereist: De effectiviteit van LS staat of valt met bekwame facilitatie. Zonder ervaring kan de structuur vrijblijvend of chaotisch aanvoelen.
- Beperkte diepgang bij oppervlakkige toepassing: Wanneer structuren te routinematig worden gebruikt of zonder inhoudelijke voorbereiding, dreigt het risico van oppervlakkigheid.
- Niet geschikt voor alle situaties: In crisissituaties met weinig tijd voor collectieve reflectie, kunnen sommige structuren contraproductief zijn.
Toch wijzen onderzoeken uit dat deze beperkingen doorgaans opwegen tegen de voordelen mits goed begeleid (Koivisto et al., 2021).
Conclusie
Liberating Structures bieden een krachtig alternatief voor traditionele overlegvormen door inclusiviteit, participatie en collectieve intelligentie centraal te stellen. Door hun eenvoud en herhaalbaarheid kunnen ze breed worden ingezet binnen organisaties, onderwijssystemen en maatschappelijke instellingen. De impact van LS hangt echter sterk af van de kwaliteit van de toepassing en de contextuele inbedding. Wanneer goed gefaciliteerd, dragen Liberating Structures bij aan wendbaarheid, innovatie en duurzame samenwerking.
LITERATUUR
- Holman, P., Devane, T., & Cady, S. (2007). The Change Handbook: The Definitive Resource on Today’s Best Methods for Engaging Whole Systems. Berrett-Koehler.
- Koivisto, J., Harju, M., Tyni, H., & Hamari, J. (2021). Participation through play: How gamification enables participatory practices. International Journal of Information Management, 57, 102263.
- Lipmanowicz, H., & McCandless, K. (2013). The Surprising Power of Liberating Structures: Simple Rules to Unleash A Culture of Innovation. Liberating Structures Press.
- Snowden, D. J., & Boone, M. E. (2007). A Leader’s Framework for Decision Making. Harvard Business Review, 85(11), 68–76.
- van Dierendonck, D., Stam, D., Boersma, P., & de Windt, N. (2020). Inclusive Leadership and Innovation: The Role of Leader–Member Exchange and Psychological Safety. Journal of Organizational Behavior, 41(8), 817–832.
Winstgevendheid verhogen en uw bedrijf in waarde laten toenemen?
UBS Business Value Creation Services ondersteunt organisaties bij het verhogen van winst- en bedrijfswaarde. Ons team focust zich hierbij op domeinen die de grootste impact hebben op het bedrijfsresultaat. Lees meer →
Reageer op dit bericht