Socratisch dialoog

Het socratisch dialoog is erop gericht de waarnemingen en opvattingen over ervaringen en geldigheid van redeneringen kritisch, doch betekenisvol, te onderzoeken. Het is geen discussie waarin wij (on)bewust onze mening verdedigen of anderen op hun standpunt aanvallen, maar een gezamenlijk onderzoek naar ‘wat het geval is’ en waarin we onze woorden en ideeën scherpen aan die van anderen. De kern van een socratisch dialoog betreft betekenisontwikkeling. Daarvoor dien je bewust aanwezig te zijn, jezelf leeg te maken en te luisteren met heel je wezen. Cruciaal daarin is de vaardigheid om eigen ideeën en oordelen uit te stellen en je open te stellen voor de wil, de gevoelens en de betekenissen van anderen. Voor een zuiver dialoog moet je bereid zijn oude ideeën te laten vallen en iets nieuws te willen creëren. Hoe paradoxaal het ook klinkt: ‘je zult goed moeten kunnen luisteren om zelf goed te kunnen spreken.’
Door een zuiver uitgevoerd dialoog ontstaat de mogelijkheid om gezamenlijk betekenis te ontwikkelen (bijv. een gezamenlijke visie, plan van aanpak, een oplossing).

Maar is de dialoog dan niet alleen maar praten en cognitie?
Nee. Het gaat over het identificeren van een leervraag en waarden, het gaat over waarnemen, denken, voelen, willen en handelen (en de congruentie  tussen al deze zaken) en het leidt tot betekenisontwikkeling wat vaak het gevoel en de wil (tot handelen) versterkt.

Hoe voer je dialoog?

• Introduceer het dialoog. Vraag of de ander deze introductie onderschrijft en of hij/zij toevoegingen heeft die van te voren benoemt dienen te worden. Kom hierover tot overeenstemming voordat je het dialoog hervat.
• Stel open vragen.
• LSD (Luisteren, Samenvatten, Doorvragen).
• Stel vragen aangaande:(1) waarden & normen (2) waarnemingen (3) denken (4) voelen (5) willen en (6) handelen, en in het bijzonder de betekenis die voor de persoon in casu aan voorgenoemde wordt toegekend.
• Licht tegenstellingen uit in de 6 bovengenoemde zaken en breng congruentie aan tussen deze 6 zaken.
• Eventueel: identificeer (leer)vragen.
• Sluit af met een samenvatting van de gemeenschappelijke betekenis die ontwikkeld is en vraag of de ander dit onderschrijft.
• Optioneel: sluit af met de in het gesprek eventueel geïdentificeerde leervragen

LITERATUUR
Rosenberg, M.B. (2006). Met mededogen ontvangen. In: idem, geweldloze communicatie, ontwapenend en doeltreffend (p. 107 – 120). Rotterdam: Lemniscaat.

Bohm, D. (1996). On communication. On Dialogue. In: On Dialogue. London and New York: Routhledge, p. 1-9