Spiral Dynamics is een model dat bewustzijnsontwikkeling beschrijft op zowel persoonlijk als collectief niveau. Het spiral dynamics model is primair afkomstig van Clare W. Graves, een Amerikaanse professor in de psychologie.
Het Spiral Dynamics model beschrijft dat gedachtestelsels zoals overtuigingen, waarden, opvattingen, zienswijzen en dergelijke, overspringen als een virus van geest naar geest. Door Richard Dawkins wordt dit ook wel ‘memen’ genoemd. Zoals genen van cel naar cel reizen, zichzelf vermenigvuldigen en ten grondslag liggen aan fysieke veranderingen, zo reizen memen van brein naar brein en infecteren ons met ideeën. Memen zijn derhalve gedachtenstelsels die zichzelf verspreiden over de maatschappij. Ze zijn een paralelle levensvorm die bestaat in de psychosociale wereld, het terrein van opvattingen, overtuigingen en waarden.
In het onderzoek van professor Clare W. Graves naar de psychologische ontwikkeling van mensen vormen specifieke memen de aantrekkende en afstotende krachten achter de ontwikkeling van waarden. Deze waarde-memen (wMEMEN) worden gebruikt in spiral dynamics om waardesystemen aan te duiden. Deze ‘hoofdmemen’ bepalen vervolgens hoe mensen over bepaalde zaken denken, niet wát ze denken, én waarom mensen geloven in de zaken waar ze in geloven.
Afgevraagd kan worden waarom een specifiek ‘mem’ bij sommigen past en bij anderen niet. Waarom sommige ideeën aanslaan en andere niet. Waarom een bepaald concept in bijvoorbeeld een organisatie wel werkt en in de andere niet. Datzelfde geldt voor politieke systemen. Het antwoord ligt in de verborgen wMEMstructuur in het menselijk brein. Daar bevindt zich het fundament waar concepten op worden gebouwd. De wMEMEN zijn de diepere waardesystemen waarop mensen hun oordelen en observaties op beoordelen. Ze dicteren de werking van marketingstrategiën, politieke modellen en maatschappelijke bewegingen.
Waardesystemen
Onderstaand zijn de waardesystemen weergegeven. Per systeem wordt aangegeven wat de dominante waarde is.
- Overleven – Beige
Dit betreft het eerste en laagste bewustzijnsniveau: overleven. Dit staat dit voor noodzakelijke biologische overlevingsbehoeften. De groep wordt beschermt door de sterken, men verzamelt voedsel en samen is men ‘georganiseerd’. Bij extreme stress of levensbedreigende omstandigheden kunnen mensen in dit waardesysteem terugvallen. Mensen in dit waardesysteem communiceren niet of nauwelijks. De communicatie die er is, is gericht op vervulling van primaire levensbehoeften.
- Veiligheid en geborgenheid – Paars
Het tweede waardesysteem gaat om de eerste sociale hechtheid van de stam. Zich samen geborgen en veilig voelen, waarbij een stamlid bereid is om zichzelf op te offeren voor de stam. De veiligheid van het behoren tot de groep of stam is belangrijk. In dit systeem verloopt de communicatie van hoog naar laag en andersom. De stam wordt geleid door een groep ouderen of een (stam)hoofd. Tegenspraak wordt niet geduld. Het woord van de stamhoofd is waarheid.
- Macht – Rood
Mensen in dit rode waardesysteem kennen de machtsverhoudingen in het systeem én handelen er naar. De leider, de hoogste machtshebber bevindt zich aan de top. Alle verhoudingen en sociale verbanden zijn gebaseerd op macht. Soms vindt er een nieuwe hiërarchische ordening in de machtsstructuur plaats. Communicatie geschied top-down.
Toezicht en controle is de norm en iedereen maakt onderdeel uit van het systeem.
- Orde – blauw
Het vierde systeem betreft orde. Dit staat voor autoriteit en structuur, herkenbaar door opvattingen over goed en fout. Een strikte opvolging van de regels en tradities is de norm: de conventionele samenleving. Mensen blijven op hun plaats in het systeem, waarbij beslissingen worden genomen door een autoriteit. De communicatie gaat volgens de hiërarchie van boven naar beneden en horizontaal over de grenzen van klassen. Consequent en consistent zijn is kenmerkend voor blauwe communicatie.
- Succes – oranje
Oranje betreft het vijfde systeem en betreft een individualistische, kapitalistische samenleving.
Het systeem is materialistisch van aard. Mensen organiseren zich uitsluitend als het geheel meer oplevert dan de som der delen. De organisatie kenmerkt zich door hierarchie, bureaucratie en is status-gericht. Verantwoordelijkheid wordt toegedeeld en vastgelegd in resultaatverantwoordelijke eenheden. Macht wordt verworven door succes welke vanuit een positie wordt bewerkstelligd.
De communicatie verloopt horizontaal en verticaal.
- Gemeenschap – het sociale netwerk – groen
Dit betreft het zesde niveau van het sociale netwerk. In dit waardesysteem wordt innerlijke rust en vrede met anderen centraal gesteld. Het gaat derhalve om menselijkheid. Het beeindigen van zaken als armoede, ongelijkheid, uitbuiting en discriminatie zijn binnen het waardesysteem belangrijke thema’s. Er is derhalve geen aandacht voor status of privileges. De communicatie is logischerwijs in alle richtingen. Consensus, gevoeligheden, emoties en behoeften van anderen staan hierbij centraal.
- Synergie – geel
Centraal in het zevende systeem staat het systeemdenken. Alles is met elkaar verbonden en de mens speelt hier een actieve rol in. Samenwerken, leren en het geleerde toepassen. Bekwame personen nemen de beslissingen, die men bereikt door gezamenlijk een betere oplossing te bedenken. Als hiervoor het systeem moet worden aangepast, bijvoorbeeld een structuurwijziging dan wordt deze doorgevoerd. Tolerantie is verweven met de communicatie. De communicatie is naar behoefte en gericht op de informatie op de juiste plaats te krijgen.
- Holistisch – Turquoise
Dit betreft de holistische wereld. De wereld wordt gezien als een interactief, onderling verbonden systeem. Er is vertrouwen, niet in een hogere macht, maar in de mens. De beperkingen van de aarde zal op dit niveau in balans worden gebracht met spiritualiteit en eenheid in het levend systeem. De communicatie is gericht op het algemeen belang, waarbij men zich openstelt voor ideeën van anderen.
LITERATUUR
Beck, Don Edward en Christopher C. Cowan. (2014). Spiral Dynamics. Waarden, leiderschap en veranderingen in een dynamisch model. Haarlem: Altamira-Becht.
Reageer op dit bericht