SiD-methode

Systeemdenken wordt door sommigen als één van de belangrijkste managementvaardigheden van de 21 e eeuw beschouwd. Een toename van ‘wicked’ uitdagingen alsook de transitie naar een circulaire economie duiden op de nut en noodzaak van systeemdenken.  

Met een systeem wordt bedoeld het geheel die meer is dan de som der delen.
Bij het bestuderen van alle onderdelen apart zonder samenhang begrijpen we niet hoe het systeem in elkaar zit. Wanneer verschillende delen niet met elkaar interacteren spreken we niet van een systeem, maar van een collectie van delen.

Belangrijke systeemkarakteristieken kunnen worden onderscheiden, namelijk:

1. Systemen hebben een bepaald doel – van het gehele systeem en niet van de onderdelen afzonderlijk;
2. Toch zijn de delen waaruit het systeem is opgebouwd uniek;
3. De verschillende delen in een systeem zijn interdependent (wederzijds afhankelijk)
4. Systemen behouden stabiliteit door feedback – hoe functioneert het
   systeem tegenover de nastreefwaardige staat

De meest complexe systemen zijn ‘levende’ sociale systemen. Het ‘doel’ is vaak niet duidelijk of verandert in de loop der tijd. Doordat we het systeem niet goed begrijpen, kunnen we vaak niet de consequenties van onze acties op het systeem correct inschatten.

SYSTEEMDENKEN VERSUS ANALYTISCH DENKEN
Analytisch ‘reductionistisch’ denken kan worden gezien als het grote geheel reductioneren tot ‘behapbare delen’ om vervolgens die delen apart te onderzoeken. Het idee hierachter is dat, wanneer we alle deeltjes begrijpen, we enkel die kennis bij elkaar hoeven op te tellen om het geheel te begrijpen.

Bij systeem ‘holistisch’ denken gaat het in plaats van in stukken hakken van ‘het te onderzoeken object’, om het object in hun geheel, en in de omgeving waarin ze zich bevinden te onderzoeken.
Een (te simplistische, maar wel evidente) vergelijking is derhalve:

1) Een analyticus onderzoekt dus de relatie/interactie: A + B = C
2) Een systeemdenker linkt A, B en C met elkaar, de omgeving, en vele andere variabelen in een web of ‘systeem’ van interacties.

NUT EN NOODZAAK SYSTEEMDENKEN
Bij systeemdenken gaat het om het besef dat alles op een bepaalde manier met alles samenhangt. Het is het vermogen om deze complexe relaties te zien en te begrijpen.
Systeemdenken draagt bij aan:

• het zien van de wereld als één geheel i.p.v. als een optelsom van allemaal losse delen;
• het zien hoe onderdelen van een systeem samenwerken en elkaar beïnvloeden
• het zien van onze eigen rol binnen een systeem en het feit dat ons gedrag bepaald wordt door hoe we tegen het systeem aankijken;
• het bewust worden van onze mentale modellen , onze manier van kijken naar de wereld om ons heen;
• het leren begrijpen dat onze wereld en ons leven voortdurend verandert: dat onze wereld dynamisch is en niet statisch;
• het helpen om beslissingen te nemen die een probleem werkelijk oplossen in plaats van alleen maar de symptomen te bestrijden.

METHODE SYMBIOSE IN ONTWIKKELING (SiD-methode)
Het creëren van systemische verandering kan geschieden via de SiD-methode.
De methode omvat vijf stappen om concrete impact te maken en zijn onderstaand uiteengezet.


1. Doelstellingen bepalen op systeemniveau
Drie stappen dienen in deze fase te worden genomen, namelijk (1) het vormen van een projectdoel op systeemniveau en en dus een duidelijke probleemstelling, (2), definieer vervolgens de systeemsgrens (afbakening) en (3) denk na over de indicatoren, ofwel de meetbare doelen.

2. Systeemkaart maken en welke stakeholders zijn van belang
Twee stappen dienen in deze fase te worden genomen, namelijk (1) nadenken over de verschillende factoren/actoren die het probleem beïnvloeden en hoe die aan elkaar zijn gerelateerd en (2) de relaties dienen in kaart te worden gebracht.

3. Het systeem begrijpen
In deze fase staat het navolgende centraal:

1.Het netwerk niveau is een collectie van relaties tussen de actoren in het systeem. Deze dienen te worden onderzocht.
2.Welke relaties er zijn tussen de actoren is belangrijk voor de dynamiek van het systeem?

Centraal staat tevens een aantal kritische begrippen waarlangs onderzocht wordt, namelijk (1) connectiviteit (2) centraliteit (3) gerichte relaties; Indegree, outdegree en (4) Brokerage en veerkracht.

4. Oplossingen creëren en roadmaps maken
In deze fase is groter systeeminzicht gekregen en kan worden begonnen met het nadenken over concrete oplossingen en tijdslijnen om de doelen te realiseren. Hierbij is het raadzaam te starten met een idee voor ‘grand solution’ (visie) en werk terug met concrete doelen en tijdslijn met mijlpalen.

5. Implementatie, evaluatie & iteratie
Hierbij wordt in eerste instantie stappen 1 tot 4 steeds opnieuw herhaald door met verschillende groepen stakeholders het proces te doorlopen. Wanneer geen nieuwe input optreedt, kunnen stappen worden gezet aangaande de implementatie.