IJsbergmodel van Cultuur van Hall

Het ‘IJsbergmodel van Cultuur” is ontwikkeld door Edward T. Hall en kan als populair worden aangemerkt in de culturele antropologie en communicatiewetenschappen. Edward T. Hall was een antropoloog en schrijver die gespecialiseerd was in interculturele communicatie. Zijn IJsbergmodel is ontworpen om de complexiteit van menselijke communicatie en cultuurverschillen te illustreren.

Het model stelt dat cultuur vergelijkbaar is met een ijsberg, waarbij slechts een klein deel van de cultuur zichtbaar is (boven water), terwijl het grootste deel verborgen blijft onder het oppervlak. De zichtbare aspecten omvatten onder andere gedrag, kleding, voedsel en taal. De verborgen aspecten, die veel belangrijker zijn en de diepere betekenis van de cultuur bepalen, omvatten waarden, overtuigingen, normen, tradities en onuitgesproken regels.

Met andere woorden, het IJsbergmodel van Cultuur benadrukt dat veel culturele verschillen niet meteen duidelijk zijn, en dat het noodzakelijk is om verder te kijken dan de oppervlakkige kenmerken om een dieper begrip van een andere cultuur te krijgen. Door deze onzichtbare aspecten te begrijpen, kunnen mensen beter communiceren en effectief samenwerken in interculturele situaties.

Zichtbaar deel (Boven water):

1. Gedrag: Dit omvat de zichtbare acties, gewoonten en praktijken van mensen in een cultuur. Het kan betrekking hebben op begroetingen, etiquette, eetgewoonten, kleding en andere waarneembare gedragingen.
2. Taal: De gesproken taal en non-verbale communicatiepatronen behoren tot het zichtbare deel van de cultuur.
3. Materiële cultuur: Dit omvat de tastbare objecten en artefacten die mensen in een cultuur gebruiken, zoals architectuur, kunst, technologie en gereedschappen.

Onzichtbaar deel (Onder water):

1. Waarden: De diepgewortelde overtuigingen en principes die als waardevol en wenselijk worden beschouwd binnen een cultuur. Waarden kunnen betrekking hebben op vrijheid, eerlijkheid, familie, spiritualiteit en andere kernbegrippen.
2. Overtuigingen: Dit zijn de aannames, overtuigingen en percepties die mensen in een cultuur hebben over de wereld, anderen en zichzelf.
3. Normen: De ongeschreven sociale regels en gedragscodes die binnen een cultuur gelden. Normen bepalen wat als gepast of ongepast wordt beschouwd in verschillende situaties.
4. Tradities: De ceremoniële en rituele praktijken die van generatie op generatie worden doorgegeven en een belangrijk onderdeel vormen van de cultuur.

Het belangrijke aspect van het model is dat veel interculturele misverstanden en conflicten vaak voortkomen uit het niet begrijpen van de dieperliggende, onzichtbare aspecten van een cultuur. Om effectief te communiceren en te interageren met mensen uit andere culturen, is het essentieel om de waarden, overtuigingen, normen en tradities van die cultuur te begrijpen en niet alleen te focussen op de oppervlakkige zichtbare verschillen.

Het model herinnert ons eraan om verder te kijken dan wat we zien en ons bewust te zijn van de complexiteit en subtiliteiten van verschillende culturen om wederzijds begrip en respect te bevorderen.

Welke kanttekeningen kunnen bij het model worden geplaatst?

Hoewel het IJsbergmodel van Cultuur een nuttig concept is om de complexiteit van cultuur en interculturele communicatie te begrijpen, zijn er enkele kanttekeningen en beperkingen die eraan kunnen worden toegevoegd:

1. Generalisatie: Het IJsbergmodel is een vereenvoudigde weergave van cultuur en kan sommige culturele nuances missen. Het suggereert dat alle mensen binnen een bepaalde cultuur dezelfde waarden, normen en overtuigingen delen, wat een generalisatie is. In werkelijkheid kan cultuur binnen een gemeenschap diversiteit vertonen, en individuele verschillen zijn vaak aanwezig.
   
2. Dynamische aard van cultuur: Cultuur is geen statisch gegeven, maar een dynamisch en evoluerend fenomeen. Culturele waarden, normen en tradities kunnen in de loop van de tijd veranderen als gevolg van sociale, politieke en economische ontwikkelingen. Het IJsbergmodel benadrukt mogelijk niet voldoende deze voortdurende veranderingen.
   
3. Subculturen en sociale lagen: Binnen een samenleving kunnen er verschillende subculturen en sociale lagen zijn met unieke waarden en normen. Het model kan soms over het hoofd zien hoe deze subculturen kunnen verschillen van de bredere dominante cultuur.
   
4. Individuele verschillen: Hoewel cultuur een krachtige invloed heeft op het gedrag van mensen, zijn er ook individuele verschillen die van invloed zijn op hoe mensen zich gedragen en communiceren. Niet alle leden van een cultuur zullen zich op dezelfde manier gedragen of dezelfde waarden delen.
   
5. Beperkte focus op communicatie: Het IJsbergmodel van Cultuur is vooral gericht op interculturele communicatie. Hoewel communicatie belangrijk is bij het begrijpen van andere culturen, kunnen er ook andere factoren van invloed zijn op interculturele interacties, zoals geschiedenis, politiek, economie en migratie.
   
6. Gevaren van stereotypering: Hoewel het model bedoeld is om culturele diversiteit te benadrukken, kan het ook leiden tot stereotypering en het creëren van vaststaande beelden van culturen. Dit kan leiden tot vooroordelen en misverstanden.

Ondanks deze kanttekeningen blijft het model een waardevol hulpmiddel om bewustwording te creëren over de complexiteit van cultuur en de noodzaak van interculturele competentie. Het is echter belangrijk om het model in de juiste context te gebruiken en rekening te houden met de diversiteit en dynamiek van cultuur, evenals individuele verschillen binnen culturen.

LITERATUUR
Hall, E.T. (1976). Beyond culture. New York: Anchor Books.