In veel organisaties wordt risicomanagement nog steeds voornamelijk ingezet als een verdedigingsmechanisme. Risico’s worden geïnventariseerd, gekwantificeerd en vastgelegd in risk registers, waarna mitigerende maatregelen worden bepaald. Dit vergroot de mate van controle, echter leidt dit ook tot een eenzijdige risicodialoog. Wanneer onzekerheid uitsluitend wordt beschouwd als bedreiging, ontstaat een cultuur waarin de risk appetite structureel te laag wordt vastgesteld en strategische kansen buiten beeld blijven, laat staan worden benut.
De hedendaagse context toont echter dat onzekerheid geen incidentele variabele meer is, maar een structurele factor in de governance van organisaties. Globalisering, digitalisering en maatschappelijke dynamiek verkleinen de voorspelbaarheid en verhogen de complexiteit. De relevante vraag is dan ook niet of risico’s kunnen worden geëlimineerd, maar hoe de energie die in onzekerheid besloten ligt kan worden benut binnen de (strategische) besluitvorming. Appreciative risicomanagement biedt hiervoor een vertrekpunt, namelijk dat ieder risico een dubbele materialiteit kent: een potentieel verlies en een potentiële waardecreatie.
Van beheersing naar waardering
Appreciative risicomanagement voegt in de kern genomen een waarderende dimensie aan het traditionele paradigma toe. Het plaatst risico’s in een bredere context van resilience en opportunity management. Onzekerheden worden niet alleen beoordeeld op hun negatieve impact, maar ook op hun potentieel om strategische waarde te genereren. Daarmee verschuift de kernvraag van “hoe beperken wij onze exposure?” naar “hoe benutten wij onze exposure in lijn met onze risk appetite en strategische doelstellingen?”.
Deze benadering sluit aan bij de principes van Appreciative Inquiry, waarbij verandering wordt vormgegeven vanuit bestaande sterktes. In de context van risico betekent dit dat onzekerheden niet uitsluitend als bedreiging worden geclassificeerd, maar ook als katalysator voor strategische innovatie en versterking van concurrentiekracht.
Cultuur en leiderschap als randvoorwaarden
De toepassing van appreciative risicomanagement veronderstelt bepaalde organisatorische randvoorwaarden. Een cultuur waarin fouten primair leiden tot sanctionering, bevordert een risk-averse houding en een nauwe interpretatie van risk governance. In een cultuur die ruimte biedt voor experiment en adaptief leren, kan de risicodialoog zich verbreden naar zowel dreigingen als kansen.
Leiderschap speelt hierin een centrale rol. Bestuurders en managers die consequent benadrukken dat risico’s zowel bedreigingen als kansen omvatten, creëren de voorwaarden voor een volwassen risicocultuur. Door structureel voorbeelden zichtbaar te maken waarin onzekerheden in het verleden tot positieve uitkomsten hebben geleid, wordt een narratief versterkt waarin risico’s niet louter als gevaren, maar ook als strategische hefboom worden gezien. Dit vergroot niet alleen de kwaliteit van besluitvorming, maar ook de alignment tussen risk appetite en strategische ambities.
Van houding naar instrumentarium
Een waarderende benadering moet worden ondersteund door methodisch instrumentarium. De 4D-cyclus van Appreciative Inquiry – Discover, Dream, Design, Destiny – kan effectief worden vertaald naar risicoworkshops. Positieve ervaringen met onzekerheid worden daarin gebruikt als input voor scenario-planning en als referentiepunt bij de vaststelling van risicobereidheid.
Daarnaast kunnen bestaande instrumenten worden verrijkt. Risk registers kunnen worden uitgebreid met velden die expliciet de potentiële opportunity-waarde van een risico vastleggen. Scenario-analyse kan naast worst-case ook best-case en stretch-case scenario’s bevatten, zodat risico’s integraal in lijn met de strategische risk appetite worden beoordeeld. Op deze manier ontstaat een evenwichtige risicodialoog die zowel mitigatie als waardecreatie adresseert.
Digitale en technologische ondersteuning (AI)
Digitale platforms kunnen de effectiviteit van appreciative risicomanagement, mits juist ingezet, enorm versterken. Samenwerkingstools kunnen interactieve risk assessments faciliteren waarin bedreigingen en kansen visueel naast elkaar worden geplaatst. Dit ondersteunt de kwaliteit van de risicodialoog en verhoogt de betrokkenheid. Narratieve platforms kunnen worden gebruikt om success stories en lessons learned te verzamelen, waardoor een collectief geheugen ontstaat dat toekomstige risk assessments verrijkt.
Voorts bieden AI-toepassingen een nieuw perspectief op de rol van risicomanagement. Waar traditionele modellen vooral terugkijken, maakt kunstmatige intelligentie (AI) voorspellende analyses mogelijk. AI-gedreven scenario-modellering kan alternatieve toekomsten genereren en daarmee zowel downside- als upside-risico’s zichtbaar maken. Natural Language Processing kan grote volumes interne en externe data analyseren en signalen identificeren die wijzen op latente kansen of risico’s.
Ook binnen monitoring & escalation mechanisms kan AI waarde toevoegen: afwijkingen worden niet alleen geclassificeerd als early warning signals voor dreigingen, maar ook als indicatoren van marktpotentieel of procesoptimalisatie. Daarmee wordt risicomanagement niet enkel een instrument voor bescherming, maar ook een middel voor strategische vernieuwing.
Implicaties voor governance, audit en toezicht
De toepassing van appreciative risicomanagement heeft directe consequenties voor governance, audit en toezicht. Onderstaand enkele belangrijke punten:
- Governance en risk committees
Raden van Bestuur en Commissarissen dienen de vaststelling van de risk appetite te verbreden. Naast de focus op risicomijding en compliance moet expliciet aandacht worden besteed aan upside risk en de afweging hoe dit past binnen de strategische koers. - Internal audit en assurance
Internal auditfuncties zullen appreciative risicomanagement moeten integreren in hun assurance-activiteiten. Naast het toetsen van control effectiveness is het relevant te beoordelen in welke mate kansen systematisch worden geïdentificeerd en benut. - Compliance en control
Compliance officers en controlfuncties dienen hun frameworks te herijken. Naleving blijft essentieel, maar de definitie van in control moet worden verruimd zodat naast schadebeperking ook waardecreatie wordt meegenomen. - Toezicht en rapportage
Externe toezichthouders en stakeholders verwachten een vollediger risicobeeld. Rapportages die niet alleen bedreigingen, maar ook potentiële waarde omvatten, sluiten aan bij internationale ontwikkelingen zoals integrated reporting en double materiality.
Conclusie
Appreciative risicomanagement verrijkt het traditionele risicodenken door onzekerheid niet uitsluitend als bedreiging, maar ook als kans te benaderen. Het verbindt risk appetite, risicodialoog en opportunity management in een geïntegreerde aanpak waarin risico’s zowel worden beheerst als benut.
De implicaties voor governance, audit en toezicht maken duidelijk dat appreciative risicomanagement niet kan worden gezien als louter een cultuur- of mindsetvraagstuk. Het vereist een herijking van risk governance, internal audit en compliance, evenals transparantere rapportages richting stakeholders. Door deze verbreding kan risicomanagement uitgroeien tot een strategische kerncompetentie die organisaties niet alleen beschermt, maar ook positioneert voor duurzame waardecreatie.
In een omgeving die wordt gekenmerkt door complexiteit en volatiliteit is het reduceren van risico’s op zichzelf onvoldoende. De opdracht voor hedendaagse bestuurders, commissarissen en risk professionals is onzekerheid systematisch te waarderen, te analyseren en te vertalen naar resilience, innovatie en lange termijn waardecreatie.
Winstgevendheid verhogen en uw bedrijf in waarde laten toenemen?
UBS Business Value Creation Services ondersteunt organisaties bij het verhogen van winst- en bedrijfswaarde. Ons team focust zich hierbij op domeinen die de grootste impact hebben op het bedrijfsresultaat. Lees meer →
Reageer op dit bericht