Flows of Knowledge

De maatschappelijke rol van wetenschappelijk onderzoek krijgt wereldwijd steeds meer aandacht. Universiteiten, onderzoeksinstituten en overheden willen niet alleen weten hoeveel publicaties of citaties onderzoek opleveren, maar steeds frequenter hoe kennis bijdraagt aan (verandering in) beleid, praktijk en derhalve de samenleving (impact).

In verschillende landen zijn benaderingen ontwikkeld om die wenselijke bijdrage zichtbaar te maken. Bibliometrie, een vakgebied dat zich bezighoudt met het kwantitatief analyseren van publicaties en andere wetenschappelijke communicatie, volgt kennisstromen via publicaties en citaties; knowledge translation en knowledge mobilization in de gezondheidszorg analyseren hoe onderzoeksresultaten doorwerken in beleid en praktijk; andere studies wijzen op de rol van wetenschappelijke mobiliteit, tacit knowledge en netwerken. Bornmann (2013) pleit voor een combinatie van narratieve – zoals casestudies, interviews of “impactverhalen” – en kwantitatieve methoden om maatschappelijke impact te evalueren.

In het licht van de genoemde internationale achtergrond is Flows of Knowledge ontwikkeld door Meagher, Lyall en Nutley (2008). Flows of Knowledge, later verfijnd door Meagher & Martin (2017) en Edwards & Meagher (2020), biedt een systematische methode om te onderzoeken hoe kennis, expertise en invloed zich verplaatsen tussen wetenschap, beleid en praktijk, en hoe deze processen leiden tot impact.

Centraal in deze benadering staat het idee dat (kennis)impact niet het resultaat is van één lineaire overdracht van resultaten naar gebruikers, maar van een netwerk van vaak overlappende en deels informele stromen van informatie, ideeën en expertise. Deze stromen kunnen plaatsvinden via publicaties, beleidsrapporten en formele bijeenkomsten, maar ook via persoonlijke relaties, gezamenlijke experimenten, adviesrollen of andere interacties waarin vertrouwen en wederkerigheid cruciaal zijn. Door die routes en mechanismen te analyseren, biedt Flows of Knowledge een gestructureerde manier om zichtbaar te maken hoe onderzoek waarde krijgt in beleid en praktijk en welke condities succes bevorderen of juist belemmeren.

Grondslagen Flows of Knowlegde

Flows of Knowledge is geworteld in evaluatiewetenschap en beleidsonderzoek en sluit aan bij het bredere impact evaluation framework. Laatstgenoemde betreft een ‘paraplu-begrip’ voor theorieën en methoden die onderzoeken hoe interventies – zoals onderzoek, beleid of programma’s – bijdragen aan gewenste maatschappelijke uitkomsten. Binnen die brede benadering positioneert Flows of Knowledge zich als een specifieke methode om kennisstromen en hun effecten systematisch te analyseren. 

Flows of Knowlegde stelt in dit licht drie kernvragen centraal: Wat is er veranderd? Hoe en waarom gebeurde dit? Welke lessen kunnen worden getrokken voor de toekomst? Deze vragen maken het mogelijk om zowel directe effecten als subtiele processen van betekenisgeving, netwerkvorming en (cultuur)verschuiving te analyseren.

Een effectieve veranderstrategie formuleren en doorvoeren in uw bedrijf?

Om de gewenste bedrijfsdoelen te halen is soms een koerswijziging nodig. Het gevolg hiervan is vaak dat een organisatie moet veranderen. Om een veranderproces succesvol door te voeren Lees meer →

Voorts onderscheidt Flows of Knowledge vijf complementaire vormen van impact, die samen inzichtelijk maken hoe veelzijdig de doorwerking van onderzoek kan zijn:

1. Instrumentele impact verwijst naar directe en aantoonbare veranderingen in beleid, regelgeving of professionele werkwijzen die voortkomen uit onderzoeksbevindingen.
   
2. Conceptuele impact is subtieler van aard: onderzoek beïnvloedt hier vooral het denkraam, het bewustzijn of de probleemdefinitie van beleidsmakers en professionals, waardoor nieuwe perspectieven ontstaan en agenda’s verschuiven.
   
3. Bij capacity building gaat het om het versterken van kennis, vaardigheden en institutionele capaciteit bij organisaties en netwerken, bijvoorbeeld via trainingen, methodieken of nieuwe structuren die het leren en toepassen van kennis makkelijker maken.
   
4. Enduring connectivity benadrukt het belang van duurzame relaties en wederzijds vertrouwen tussen onderzoekers, gebruikers en intermediairs; dergelijke verbindingen zorgen dat kennisuitwisseling niet incidenteel blijft, maar een blijvend karakter krijgt.
   
5. Tot slot staat culturele impact voor bredere verschuivingen in waarden, normen en routines rond het gebruik van kennis, zoals een groeiende cultuur van evidence-informed werken in organisaties of sectoren. 

Opgemerkt moet worden dat de genoemde vormen van impact nooit ontstaan in een vacuüm, maar ontstaan via een dynamisch samenspel van actoren en mechanismen. Onderzoekers, beleidsmakers, professionals, burgers en intermediairs beïnvloeden elkaar binnen contexten die worden gekleurd door probleemframing, samenwerking, co-creatie, timing, politieke en economische omstandigheden, sociale netwerken en wederzijds vertrouwen.
Tevens lopen formele instrumenten – zoals publicaties, beleidsrapporten en workshops – voortdurend samen met informele kanalen, waaronder persoonlijke relaties, gedeelde experimenten en langdurige partnerschappen.

Hoe de methode wordt toegepast

De methode zelf bestaat uit een reeks stappen waarmee onderzoekers of evaluatoren kunnen nagaan hoe (kennis)impact tot stand komt. Deze zijn onderstaand beknopt weergegeven.

1. Afbakening en doel
   De eerste stap is het vaststellen van de scope en het doel van de evaluatie. Het kan gaan om één project, een programma of een portfolio van studies. Daarbij wordt bepaald of de nadruk ligt op verantwoording, leren of beide, en welke periode relevant is. Ook wordt een overzicht gemaakt van de maatschappelijke en beleidscontext.
   
2. Identificatie van actoren en stromen
   Vervolgens worden de relevante actoren in kaart gebracht en wordt onderzocht hoe kennis, expertise en invloed tussen hen circuleert. Stakeholdermapping, netwerkanalyse en het reconstrueren van formele en informele interacties helpen om dit zichtbaar te maken.
   
3. Verzamelen van bewijs
   De derde stap is het verzamelen van gegevens over routes en effecten. Documentanalyse van rapporten, beleidsstukken en nieuwsberichten kan worden gecombineerd met interviews of focusgroepen om narratieven over verandering te achterhalen. Surveys, bibliometrische analyses of netwerkvisualisaties kunnen helpen om patronen of zichtbare output te kwantificeren.
   
4. Analyse van veranderingen en mechanismen
   Daarna worden de gegevens geordend rond de kernvragen. De evaluator beschrijft wat er is veranderd in beleid, praktijk, houding, vaardigheden of relaties, en onderzoekt hoe en waarom dit gebeurde. Hierbij wordt gekeken naar mechanismen zoals co-creatie, probleemframing, timing en context.
   
5. Synthese en leerpunten
   Ten slotte worden de bevindingen samengebracht in een samenhangend impactverhaal. Dit narratief beschrijft de belangrijkste veranderingen, de causale routes en de condities die impact hebben bevorderd of belemmerd. De analyse sluit af met lessen voor toekomstig onderzoek of beleid, bijvoorbeeld over samenwerking, timing of disseminatiestrategieën.

Opgemerkt moet worden dat de weergegeven stappen iteratief zijn: nieuwe informatie kan aanleiding zijn om eerdere fasen te herzien of aanvullende data te verzamelen.

Welke kanttekeningen kunnen worden geplaatst bij Flows of Knowledge?

Flows of Knowledge biedt een integraal perspectief op (kennis)impact. Het maakt zichtbaar dat impact niet uitsluitend bestaat uit meetbare resultaten, maar ook uit langdurige en vaak subtiele verschuivingen in houding, vertrouwen en netwerkvorming. Door zich te richten op processen en mechanismen helpt Flows of Knowledge onderzoekers en beleidsmakers om beter te begrijpen hoe kennis waarde krijgt.

Tegelijk vraagt de methode om zorgvuldige uitvoering. De dataverzameling kan omvangrijk zijn, omdat zowel formele als informele routes moeten worden onderzocht. Het kan lastig zijn om causale verbanden helder te krijgen in complexe omgevingen met veel actoren en invloeden. Er bestaat het risico dat vooral successen worden benadrukt, terwijl minder geslaagde of trage trajecten buiten beeld blijven. Relationele en culturele impact is bovendien moeilijk in cijfers uit te drukken, en sommige effecten komen pas jaren later aan het licht.

Conclusie

Flows of Knowledge is zowel een evaluatiemodel als een methode om te onderzoeken hoe wetenschappelijke kennis, expertise en invloed maatschappelijke verandering teweegbrengen. Door de nadruk op mechanismen, context en verschillende vormen van impact biedt het een krachtig alternatief voor benaderingen die uitsluitend kijken naar output. Hoewel het geen theorie is die universele wetmatigheden formuleert, levert het een analytisch instrument dat helpt de waarde van wetenschap zichtbaar te maken en te versterken. Voor onderzoekers, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties vormt Flows of Knowledge een gedegen hulpmiddel om (kennis)impact te begrijpen, te verklaren en te verbeteren.

LITERATUUR

1. Abramo, G., D’Angelo, C. A., & Carloni, L. (2019). The balance of knowledge flows in science. Journal of Informetrics, 13(2), 553–564.
2. Aman, V., & Gläser, J. (2024). Investigating knowledge flows in scientific communities: The potential of bibliometric methods. Scientometrics, 129, 541–561.
3. Bornmann, L. (2013). What is societal impact of research and how can it be assessed? EMBO Reports, 14(2), 131–134.
4. Edwards, D. M., & Meagher, L. R. (2020). A framework to evaluate the impacts of research on policy and practice: A forestry pilot study. Forest Policy and Economics, 114, 101975.
5. Graham, I. D., et al. (2006). Lost in knowledge translation: Time for a map? Journal of Continuing Education in the Health Professions, 26(1), 13–24.
6. Meagher, L., Lyall, C., & Nutley, S. (2008). Flows of knowledge, expertise and influence: A method for assessing policy and practice impacts from social science research. Research Evaluation, 17(3), 163–173.
7. Meagher, L. R., & Martin, U. (2017). Slightly dirty maths: The richly textured mechanisms of impact. Research Evaluation, 26(1), 15–27.
8. Robinson-Garcia, N., Cañibano, C., Woolley, R., & Costas, R. (2016). Tracing scientific mobility and knowledge transfer. Journal of Informetrics, 10(2), 555–563.

Winstgevendheid verhogen en uw bedrijf in waarde laten toenemen?

UBS Business Value Creation Services ondersteunt organisaties bij het verhogen van winst- en bedrijfswaarde. Ons team focust zich hierbij op domeinen die de grootste impact hebben op het bedrijfsresultaat. Lees meer →