Koop en verkoop op afbetaling, huurkoop

Voor een koper is het niet altijd mogelijk om de koopprijs geheel te betalen. Hij is dan aangewezen op betaling in termijnen. Deze komt in twee vormen voor:

1. Koop en verkoop op afbetaling;
2. huurkoop.

De meeste wettelijke regels zijn dwingend recht (art. 7A:1576a BW).

Koop en verkoop op afbetaling (art. 7A:1576 BW)
Dit is de koop en verkoop waarbij de partijen overeen komen dat de koopprijs wordt betaald in twee of meer termijnen nadat de verkochte zaak aan de koper is afgeleverd. De koper wordt door de levering eigenaar. De overeenkomst is vormvrij. De verkochte zaak moet een roerende zaak zijn. Voorbeeld: Z koopt een televisie van € 1.500,–. A betaalt € 500,– aan en het restant bij aflevering. Er is geen sprake van koop en verkoop op afbetaling.

Het BW geeft eerst diverse regels met betrekking tot koop en verkoop in het algemeen (art. 7A:1576 tot en met 7A:1576 g) en vervolgens een aantal regels toegespitst op huurkoop (7A:1576 h tot en met 7A:1576 x)

Huurkoop (art. 7A:1576 h BW)
Huurkoop is de koop en verkoop op afbetaling, waarbij de partijen afspreken dat de verkochte zaak niet door aflevering in eigendom overgaat, maar door betaling van het totaal verschuldigde (= koopprijs, rente en eventueel bijkomende kosten). Voorbeeld: K koopt een stereoset in huurkoop. Het totaal verschuldigde bedrag bij huurkoop is € 1.300,–. Zij betaalt in de winkel € 300,–. Het restant betaalt K in tien maandelijkse termijnen van € 100,–. Als de zaak wordt afgeleverd, is K niet de nieuwe eigenaar geworden. K wordt na betaling van de laatste termijn de nieuwe eigenaar.

Akte
Huurkoop is koop en verkoop op afbetaling met eigendomsvoorbehoud. Zolang het totaal verschuldigde niet is betaald is de koper slechts houder van de zaak. Huurkoop is een formele overeenkomst: zij moet worden aangegaan bij een onderhandse of authentieke akte (art. 7A:1576 h BW). Deze akte moet het volgende aangeven (art. 7A:1576 i BW):

• koopprijs
• afbetalingsplan
• bedingen met betrekking tot eigendomsvoorbehoud en overgang van eigendom.

Ontbreekt de akte of vermeldt de akte niet de vereiste onderwerpen, dan geldt de overeenkomst niet als huurkoop maar als koop en verkoop op afbetaling. Alsdan gaat eigendom van de zaak op de koper over door aflevering.

Gemeenschappelijke huishouding
Als echtgenoten een gemeenschappelijke huishouding hebben, dan kan de ene echtgenoot slechts met toestemming van de andere zaken op afbetaling/huurkoop kopen (art. 1:88 BW).

Partijen zijn financieel ongelijkwaardig
Bij koop en verkoop op afbetaling en huurkoop is er sprake van twee partijen die financieel ongelijkwaardig zijn. Dit is de reden dat er een aantal beschermende bepalingen voor de koper zijn.

Schadevergoedings‑ of boetebeding (art. 7A:1576 b BW)
Hiermee bedingt de verkoper dat de koper een bedrag moet betalen als de koper zijn verplichtingen niet nakomt. Dit beding is alleen geldig als het schriftelijk is vastgelegd. De rechter kan het bedongen bedrag altijd matigen, dat wil zeggen: hij kan het verminderen of opheffen.

Vervroegde opeisbaarheid (art. 7A:1576 c BW)
De verkoper kan bedingen dat (het restant van) de koopprijs direct opeisbaar is, als de koper een achterstand heeft in het betalen van de termijnen. Is er maar één termijn achterstand, dan moet deze termijn tenminste 10% van het totale koopbedrag uitmaken. Is de achterstand twee of meer termijnen, dan moeten zij tenminste 5% van het totale koopbedrag uitmaken. Als de verkoper van het schadevergoedingsbeding en van het beding van vervroegde opeisbaarheid gebruik wil maken moet hij de koper eerst in gebreke stellen (art. 7A:1576 d BW).

Vervroegde betaling (art. 7A:1576 e BW)
De koper is steeds bevoegd tot vervroegde aflossing van een of meerdere termijnen. De koper heeft dan recht op een aftrek van 5% over elke vervroegd betaalde termijn.

Beding tot looncessie (art. 7A:1576 f BW)
Bij het sluiten van de overeenkomst is looncessie slechts beperkt mogelijk: alleen voor de (koopprijs)termijnen en de kosten. Niet voor de eventuele boetes en/of schadevergoedingen.

Bedingen die alleen voor huurkoop gelden:

Terugnamebeding (art. 7A:1576 s en t BW)
De huurverkoper kan bedingen dat hij de zaak zonder rechterlijke tussenkomst mag terugnemen bij wanprestatie van de huurkoper.
Als de verkoper van dit beding gebruik wil maken moet hij de koper eerst in gebreke stellen (art. 7A:1576 q BW).
Als de huurverkoper van het terugnamebeding gebruik maakt zijn er voor de huurkoper de volgende twee mogelijkheden:

1. hij betaalt binnen veertien dagen na de terugneming alsnog de verschuldigde termijnen, rente, boete en kosten en krijgt de zaak weer terug. Dit is het zogenoemde inlossingrecht van de koper (art. 7A:1576 v BW).
2. de huurverkoper raakt door het terugnemen van de zaak in een betere positie, waardoor verrekening moet plaats vinden (art. 7A:1576 t BW).

Voorbeeld: teruggeven door de verkoper van reeds betaalde termijnen onder aftrek van o.a. afschrijvingskosten.