Algemene voorwaarden

Bij veel overeenkomsten zijn algemene voorwaarden van toepassing. Deze worden ook wel de “kleine lettertjes” genoemd. De rechtsverhouding tussen de betrokken partijen worden dan niet alleen geregeld door de gesloten overeenkomst maar ook door de inhoud van de algemene voorwaarden. Op welke moment de inhoud van deze algemene voorwaarden in werking treedt, of de inhoud rechtsgeldig is en of de partij waartegen de algemene voorwaarden worden toegepast een juridische actie kunnen ondernemen tegen deze algemene voorwaarden wordt hierna behandeld.

Kernbedingen
Algemene voorwaarden (a.v.) zijn bedingen (= bepalingen of clausules) die zijn opgesteld met de bedoeling om deze op later te sluiten overeenkomsten van toepassing te laten zijn. De wettelijke regeling start in art. 6:231 BW.

Artikel 231

In deze afdeling wordt verstaan onder:

1. algemene voorwaarden: een of meer bedingen die zijn opgesteld teneinde in een aantal overeenkomsten te worden opgenomen, met uitzondering van bedingen die de kern van de prestaties aangeven, voor zover deze laatstgenoemde bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn geformuleerd;
2. gebruiker: degene die algemene voorwaarden in een overeenkomst gebruikt;
3. wederpartij: degene die door ondertekening van een geschrift of op andere wijze de gelding van algemene voorwaarden heeft aanvaard.

Deze a.v worden gebruikt in de verhouding tussen ondernemers onderling en in de verhouding ondernemer versus consument. Als een overheidsinstantie een overeenkomst sluit welke is opgenomen in het BW, dan kan zij ook vallen onder de werking van haar wederpartij die in dat geval een ondernemer is, of de overheid treedt in een bepaald geval zelf op als ondernemer en hanteert dan haar eigen a.v.

Onderwerpen die volgens de wet niet door middel van a.v. geregeld mogen worden, zijn de zogenaamde kernbedingen (art. 6:231 sub (a) BW. Dit zijn bedingen die de kern van de prestatie in een overeenkomst aangeven, zoals bijvoorbeeld de prijs en hoeveelheid.

Algemene voorwaarden worden gemaakt ten behoeve van:

• een afzonderlijke onderneming
• ten behoeve van een bedrijfstak

Algemene voorwaarden komen we onder vele benamingen tegen zoals o.a.:

• algemene leveringsvoorwaarden
• algemene betalingsvoorwaarden
• algemene dienstverleningsvoorwaarden
• algemene reisvoorwaarden

Aansprakelijkheid en exoneratie
Onderwerpen die zoal vermeld staan in algemene voorwaarden zijn o.a.: levering en levertijd, prijsverhoging, betaling en betalingstermijn, incassokosten, offertes en aanbiedingen, aansprakelijkheid, garantie.

Aansprakelijkheid
Met aansprakelijkheid wordt de schadevergoedingsplicht bedoeld, die ontstaat tengevolge van wanprestatie of een onrechtmatige daad. Deze schadevergoedingsplicht is vaak beperkt of uitgesloten door middel van a.v.
Voorbeeld: “de aansprakelijkheid van de leverancier op basis van een gesloten overeenkomst met een klant is beperkt tot de hoogte van het factuurbedrag”.

Exoneratieclausule
Een beding dat de aansprakelijkheid van de gebruiker van a.v. beperkt of uitsluit heet een exoneratieclausule.

Binding en vernietiging
De wederpartij van de gebruiker van a.v. is (snel) gebonden aan de a.v. volgens art. 6:232 BW: ook indien hij de inhoud niet begrijpt of zich niet realiseert dat er a.v. zijn. De wederpartij is dan toch gebonden aan de a.v. (art. 6:232 BW).

Artikel 232
Een wederpartij is ook dan aan de algemene voorwaarden gebonden als bij het sluiten van de overeenkomst de gebruiker begreep of moest begrijpen dat zij de inhoud daarvan niet kende.

Doordat de wederpartij (snel) gebonden is, biedt de wet de mogelijkheid om een bedingen, of bedingen, achteraf te vernietigen (art. 6:233 BW):

• als het beding onredelijk bezwarend is voor de wederpartij (art. 6:233 sub a)
• als aan de wederpartij geen redelijke mogelijkheid is geboden om van de a.v. kennis te nemen (art. 6:233 sub b)

Het begrip onredelijk bezwarend biedt weinig houvast. Het is een open norm die in concrete gevallen door de rechter wordt ingevuld als de betrokken partijen het geschil over de onredelijke bezwarendheid van een clausule onderling niet kunnen schikken.

Hoe kan de gebruiker van de a.v. vernietiging van een beding voorkomen? Als van de inhoud van de a.v. kennis is genomen zoals in art. 6:234 BW staat beschreven, dan is een beding niet vernietigbaar en is het beding van toepassing op de overeenkomst.

In artikel 6:234 BW zien we hoe de gebruiker de andere partij de mogelijkheid kan bieden om van de a.v. kennis te nemen:

1. a.v. voor of bij het sluiten van de overeenkomst ter hand stellen

2. voor de totstandkoming van de overeenkomst bekend maken dat:

• de a.v. bij de gebruiker ter inzage liggen
• de a.v. zijn gedeponeerd bij een KvK
• de a.v. zijn gedeponeerd bij een griffie van een gerecht
• dat de a.v. op verzoek van de wederpartij zullen wordentoegezonden
• de a.v. elektronische weg ter beschikking worden gesteld (Zie voor de volledigheid van de wet de wettekst).

Voorbeeld: als via een factuur voor de eerste keer wordt verwezen naar a.v. dan is dit te laat en is een beding waarop het conflict zich toespitst vernietigbaar.

Op de vernietingsgronden van de artikelen 233 en 234 kan geen beroep worden gedaan door (art. 6:235 BW):

–          een rechtspersoon die zijn jaarrekening openbaar heeft gemaakt

–          een onderneming met meer dan vijftig werknemers

De reden is dat deze bedrijven zich er van bewust (moeten) zijn dat a.v. worden gehanteerd en dat zij zelf in staat worden geacht dit te onderzoeken.

Zwarte en grijze lijst
Uit het oogpunt van consumentenbescherming staan er met betrekking tot algemene voorwaarden twee lijsten in de wet.

• zwarte lijst (art. 6:236 BW)
• grijze lijst (art. 6:237 BW)

Opmerking: Consumenten hebben kunnen beroep doen op art. 6:234 BW en op beide lijsten.

Zwarte lijst
Indien de werking van een beding uit de a.v. binnen de omschrijving van een van de onderwerpen van de zwarte lijst past, dan is het beding van de ondernemer jegens de consument onredelijk bezwarend. Let op de systematiek van de wet: als een beding onredelijk bezwarend is, dan is het beding (altijd) vernietigbaar.Zie de artikelen: 6:236 (aanhef) en 6:233 sub a. Voorbeelden: het uitsluiten van het ontbindingsrecht van de consument bij wanprestatie van de ondernemer (236 sub b), een stilzwijgende verlenging van meer dan een jaar (236 sub j). Deze twee bedingen zijn onredelijk bezwarend en derhalve vernietigbaar.

Grijze lijst
Indien de werking van een beding uit de a.v. binnen de omschrijving van een van de onderwerpen van de grijze lijst past, dan is het beding van de ondernemer jegens de consument  vermoedelijk onredelijk bezwarend. De consument zal een dergelijk beding snel vernietigen. De gebruiker zal (bij de rechter) aan moeten tonen dat het specifieke beding wel redelijk is. We zien dus dat bedingen die in de zwarte lijst staan, altijd onredelijk zijn waarbij de gebruiker zich bij de vernietiging moet neerleggen. Bij bedingen die in de grijze lijst staan is tegenbewijs door de gebruiker wel mogelijk.