Balans tussen planmatige en incrementele strategieformatie

De literatuur betreffende strategieformatie valt uiteen tussen twee uiteenlopende perspectieven. Ten eerste, strategievorming op een “deliberate” manier, welke is gefocust op het doordacht opzetten van strategische plannen om deze vervolgens te implementeren. Strategie wordt hierbij gevormd middels een intensief proces van onderzoek en het maken van weloverwogen keuzes wat betreft de toekomst van een organisatie. Ten tweede, strategievorming op een “emergent” manier, welke is gefocust op het geleidelijk aan, incrementeel vormen van strategie, gedurende een iteratief proces van denken en doen. Dit perspectief gaat er vanuit dat strategie gevormd wordt zonder voorbedachte plannen, maar meer ad-hoc op basis van expertise en intuïtie.

Geconcludeerd kan worden dat beide perspectieven tegenovergesteld zijn van elkaar en beschouwd kunnen worden als een paradox. Een paradox is een ogenschijnlijke tegenstrijdige situatie met geen eenduidige oplossing. Feitelijk zou er een bepaalde balans gevonden moeten worden tussen de twee uitersten, echter is dit sterk afhankelijk van de organisatie en haar omgeving. Bijvoorbeeld wanneer een organisatie te maken heeft met een omgeving die zeer dynamisch en complex is, zal een meer emergent en flexibele insteek voor wat betreft strategieformatie gehanteerd moeten worden dan in een situatie waar sprake is van een stabiele en voorspelbare omgeving. In de laatstgenoemde omgeving is toekomst minder onzeker en in meerdere mate voorspelbaar, waardoor een deliberate insteek meer voor de hand ligt. Echter, wanneer de omgeving complexer wordt met veel onzeker variabelen, institutionele complexiteit en sociale pluraliteit, zal de focus meer geënt moeten zijn op een planmatig proces van strategievorming.

Deliberate strategie-vormings perspectief
Dit perspectief gaat er vanuit dat strategieën opzettelijk van te voren gepland moeten worden, wat leidt tot sterk georganiseerde organisaties. Managers besteden veel tijd aan het formuleren van een strategisch plan op basis van onderzoek, rationeel denken en het maken van weloverwegen keuzes wat betreft de toekomst van de organisatie om zo op een gepaste manier op de kansen en bedreigingen in de omgeving in te spelen middels het eigen business model. Denken voor dat er gehandeld wordt staat centraal binnen dit perspectief. Het doel van dit perspectief is het richting geven van een organisatie en haar leden om zo efficiënt en effectief mogelijk de vooraf opgestelde doelen te bereiken. Echter, zoals in de introductie al is weergegeven is deze manier van werken sterk afhankelijk van de organisatie en haar omgeving. Omgevingen worden steeds dynamischer en complexer, bijvoorbeeld middels sociale pluraliteit (stakeholders met verschillende belangen en motieven), institutionele complexiteit (conflicterende belangen vanuit de institutionele omgeving), een snel veranderende markt (nieuwe technologieën en veranderende wensen van afnemers) en globalisering. Veel organisaties ervaren een omgeving die in steeds sterkere mate onzeker en ambigu is, wat resulteert in een situatie waarin organisatie in beperkte mate de toekomst kunnen voorspellen en zich hierop niet voor kunnen bereiden middels planmatig werken. Zoals uit de bovenstaande situatie zal er naast het planmatig werken een bepaalde mate van flexibiliteit in het strategie-vormings-proces ingebouwd moeten worden, om zo met onzekere factoren om te kunnen gaan. Daarvoor zal er een bepaalde balans gevonden moeten worden tussen beide perspectieven. Een balans die past bij de configuratie van de organisatie en haar omgeving.

Onderstaand worden een aantal voordelen van het deliberate strategie-vormings perspectief uiteengezet:

• Plannen geven richting aan een organisatie en haar leden;
• Plannen zorgen ervoor dat alle strategische initiatieven en de daaruit voor vloeiende tactische en operationele keuzes gecoördineerd worden in een samenhangend en elkaar versterkend patroon;
• Plannen faciliteren effectief en efficiënt werken;
• Plannen leiden tot duidelijkheid voor en betrokkenheid van organisatie leden.

Emergent strategie-vormings perspectief
Dit perspectief gaat ervan uit dat strategie geleidelijk aan op een incrementele en flexibele manier gevormd wordt. Hierbij worden strategische keuzes gemaakt op het moment dat de organisatie en de omgeving daarom vraagt. Expertise en intuïtie zijn belangrijke fundamenten waarop managers de organisatie strategie baseren en dus niet op onderzoek en doordachte strategische plannen. De strategie wordt hierbij gevormd door een iteratief proces van denken en doen, waarbij leren en het ontdekken van nieuwe mogelijkheden voorop staat. Dit perspectief gaat ervan uit dat een organisatie haar strategie vormt door op een flexibele manier initiatieven samen te voegen in een samenhangend systeem op een incrementele en iteratieve manier. Deze manier van werken is sterk gefocust op innovatie en het inspelen op een snel veranderende omgeving. Echter, een organisatie zonder enige vorm van richting kan ook leiden tot een situatie waarin continue op nieuwe kansen wordt ingesprongen zonder deze te exploiteren. Dus om een businessmodel te exploiteren en efficiency en effectiviteit te bevorderen zal er altijd een bepaalde mate van planmatig werken aan te passen moeten komen. Er zal dus een balans gevonden moeten worden tussen emergent en deliberate. Dit is echter sterk afhankelijk van de configuratie van een organisatie en haar omgeving.

Onderstaand worden een aantal voordelen van het emergent strategie-vormings perspectief uiteengezet:

• Wanneer organisaties te maken hebben met een dynamische en complexe omgeving, met zeer veel onzekere factoren betreffende wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren, zal er een bepaalde mate van vrijheid gehanteerd moeten worden om van strategie te wisselen;
• Aansluitend bij wat hiervoor vermeld is, zullen organisaties en managers zich flexibel op moeten stellen en verschillende alternatieven en scenario’s beschikbaar moeten hebben om zich zo voor te bereiden op wat er zou kunnen gebeuren in een uitermate onzekere toekomst;
• Experimenteren en leren hoe het businessmodel optimaal te exploiteren en een duurzaam concurrentie voordeel te genereren;
• Ondernemerschap en de focus op nieuwe kansen die zich voordoen in de externe omgeving;
• Een organisatie die gefocust is op een emergent strategievormingsproces, heeft een breder draagvlak voor verandering en organisatieleden die zich flexibel opstellen en bereid zijn te leren.

Geconcluderend kan worden dat beide perspectieven voor- en nadelen hebben en dat het heersende perspectief binnen een organisatie sterk afhankelijk is van haar in- en externe omgeving. Beide perspectieven hebben echter elkaar nodig en zal er een bepaalde balans gevonden moeten worden tussen beide of sterker nog dat beide perspectieven elkaar gebruiken om voordelen en waarde te genereren.

(Gebaseerd op het boek: Wit, B. de., & Meyer, R. (2014). Strategizing. In B. Wit de, & R. Meyer, Strategy an international perspective. Hampshire: Cengage Learning EMEA)