Diagnose van conflicten: het structuur- en procesmodel

Om op juiste wijze te kunnen interveniëren bij een conflict, is het noodzakelijk dat eerst bepaald wordt wat er exact gaande is. Ofwel, er zal een diagnose gesteld moeten worden.
Een diagnose van een conflict kan naar twee aspecten worden onderscheiden, namelijk de inhoud en de manier waarop een diagnose wordt uitgevoerd (het wat en hoe). Dit artikel behandeld beknopt de benaderingen welke verbonden zijn aan deze twee perspectieven alsook geeft het enkele valkuilen weer bij het stellen van een diagnose.  

1. Inhoud van conflictdiagnose: het structuur- en procesmodel
Van een sociaal conflict kan worden gesproken wanneer tussen twee partijen de opvattingen, belangen, doelen en/of rollen onverenigbaar lijken of blijken. Conflict wordt in dit verband gedefinieerd als enerzijds de situatie van onverenigbaarheid (structurele achtergrondcondities), en anderzijds de bewustwording en beleving van het conflict en de interactie tussen de partijen (gedrag), de verwerking en de reactie daarop door betrokken actoren. Bij laatstgenoemde gaat het om zowel de objectieve kenmerken van de situatie als de subjectieve (psychologische) beleving van situatie door betrokken actoren. Vanuit deze definitie vloeien twee benaderingswijze van conflicten voort, namelijk de structuurbenadering en de procesbenadering.

Het structuurmodel
In de structuurbenadering wordt getracht conflicten te verklaren in termen van de structuur (ofwel, de objectieve en stabiele kenmerken) van de omstandigheden waarin het conflict plaatsvindt. Het structuurmodel focust derhalve op de condities, de relaties tussen condities alsook de invloed op het conflictgedrag van betrokken partijen.

Figuur: structuurmodel

Het procesmodel
In de procesbenadering wordt het conflict beschouwd als een dynamisch proces welke zich ontwikkelt – veelal van kwaad tot erger-  waarin tevens diverse fasen en episodes vast te stellen zijn. Conflictgedrag tussen de partijen wordt gezien als een reactie op het voorafgaande en anticipatie op komende gebeurtenissen.


Figuur: procesmodel

Beide benaderingen zijn sterke perspectieven vanuit waar gekeken kan worden om conflicten te doorgronden teneinde de juiste conflictinterventie te kunnen selecteren en toepassen.

2.Valkuilen bij het opstellen van een diagnose
Wanneer wordt getracht een conflict in kaart te brengen, is het noodzakelijk dat beseft wordt dat diverse perspectieven mogelijk zijn. Ieder kijkt op grond van eigen vroegere ervaringen en behoeften op een geheel eigen (per definitie) eenzijdige manier tegen de werkelijkheid aan. Hierin schuilt het gevaar dat bepaalde zaken juist gezien willen worden of juist niet (selectieve waarneming), ofwel wordt er al door een bepaalde bril naar de werkelijkheid gekeken. Bij het diagnosticeren van conflicten kan dit tot uiting komen doordat de oorzaak van conflicten in een bepaalde richting wordt gezocht, en kunnen derhalve uitgaan van eigen impliciet diagnostisch schema.
Een ander veelvoorkomende valkuil is de neiging de diagnose over te slaan. De oorzaak hiervan is veelal gelegen in het feit dat conflicten als onaangenaam en pijnlijk worden ervaren en daardoor het zo snel mogelijk willen afdoen en hier zo beperkt mogelijk tijd aan willen besteden. Hierbij moet worden opgemerkt dat wanneer conflicten, mits afdoende gereguleerd, ook vele positieve effecten kunnen hebben.

Literatuur
Perin, H. (2007). De diagnose van conflicten: wat en hoe. Bohn Stafleu van Loghum